Αποτελέσματα εκλογών ΕΑΝΔΑ 2017

Τελικά αποτελέσματα των αρχαιρεσιών 
της 11ης Ιανουαρίου 2017 για την εκλογή Δ.Σ.

της Ένωσης Ασκουμένων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών

1. ΣΤΑΜΑΔΙΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ  - ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ του Κωνσταντίνου 411
2. ΜΠΑΤΗΣ ΒΕΝΙΑΜΙΝ (ΜΠΕΝΤΖΙ) του Ισαάκ 396
3. ΝΤΟΥΣΚΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ του Γεωργίου 396
4. ΚΑΡΕΤΣΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του Χρήστου 378
5. ΑΔΑΜΟΣ  ΛΑΜΠΡΟΣ του Σωτηρίου 367
6. ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Κωνσταντίνου 349
7. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΡΙΣΤΕΑ του Κωνσταντίνου 342
8. ΜΙΧΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ του Δημοσθένη 338
9. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Σπυρίδωνος 330
10. ΑΓΓΕΛΗ ΜΑΡΙΑ του Γεωργίου 290
11. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Βασιλείου 290
12. ΚΟΛΛΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ του Γεωργίου 286
13. ΑΝΔΡΟΝΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Αθανασίου 263
14. ΒΑΣΤΑΡΟΥΧΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του Παύλου 25

(εκλέγονται στο Δ.Σ. της Ε.Α.Ν.Δ.Α. οι 11 πρώτοι)

Ανακοίνωση υποψηφιότητας Γιώργου Πετράκη για τις Εκλογές Ε.Α.Ν.Δ.Α. της 11/1/2017

Την ώρα που η θέση των ασκούμενων και νέων δικηγόρων υποβαθμίζεται συνεχώς μέσα στην κοινωνία και στον δικηγορικό κλάδο, επιβάλλεται όσο ποτέ να δοθεί μια ηχηρή απάντηση απ’ όλους εμάς. Βλέποντας τις προσδοκίες που είχαμε όταν εισήλθαμε στον απαιτητικό τούτο επαγγελματικό στίβο να εξανεμίζονται, φρονώ ότι ήρθε η ώρα να αναλάβουμε δράση, παίρνοντας τις τύχες μας στα δικά μας χέρια.

Σ’ αυτό το ρευστό για όλους μας πλαίσιο και ενόψει των επικείμενων εκλογών της 11ης Ιανουαρίου 2017 για την ανάδειξη του νέου δ.σ. της Ε.Α.Ν.Δ.Α., αποφάσισα να θέσω εαυτόν για πρώτη φορά στην κρίση των νέων συναδέλφων και φίλων.

Δεσμευόμενος να υπηρετήσω πιστά την εντολή τους για αναβάθμιση της θέσης των ασκούμενων και νέων δικηγόρων, είμαι πρόθυμος να επιδείξω τον ζήλο και το θάρρος που απαιτείται, μη διστάζοντας σε πολλές περιπτώσεις να συγκρουστώ με παγιωμένες και απαρχαιωμένες συνάμα αντιλήψεις που έχουν φέρει έναν ολόκληρο κλάδο σε αδιέξοδο.

Μακριά από λάθη του παρελθόντος και σ'ένα πλαίσιο συνδιαμόρφωσης με συνυποψηφίους που μοιραζόμαστε τις ίδιες ανησυχίες και την ίδια όρεξη για προσφορά, θα αναζητήσω λύσεις για τα καθημερινά και μη προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.

Συνάδελφοι, μας ενώνει η αγωνία για το αύριο, οι θυσίες που κάναμε και τα όνειρα που έχουμε. Ανεξαρτήτως αποτελέσματος, επιδιώκω την σύνθεση μιας ενεργής και δραστήριας Ένωσης, που θα χει ως κύριο μέλημα τον νέο επιστήμονα.

ΥΓ: Καλές γιορτές, με υγεία, ευτυχία και πολλές επαγγελματικές επιτυχίες για όλους μας.

Γιώργος Πετράκης

Δικηγόρος Αθηνών

Υποψήφιο μέλος Δ.Σ. Ε.Α.Ν.Δ.Α.

Τα πάθη του ασκούμενου

Ανέκαθεν το χρονικό διάστημα της «άσκησης» θεωρούνταν από όλους τους νομικούς που το βίωσαν το πιο άχαρο κομμάτι της δικηγορίας. Όλοι έκαναν υπομονή μέχρι το πέρας και οι εμπειρίες που αποκόμισαν δεν ήταν μέσα στην προσδοκία που είχαν για την πρώτη επαφή με την νομική επιστήμη στην καθημερινότητά της. Ας δούμε όμως σήμερα τον υποχρεωτικό αυτό θεσμό και τις καθημερινές εκρήξεις απαράμιλλης χαράς και γνώσης (#not) που μας προσφέρει. Για όσους από σας δεν έχετε ξεκινήσει ακόμα, χωρίς να θέλω να σας φοβίσω, κουράγιο, κάθε αρχή και δύσκολη, κάποια στιγμή θα έπρεπε να γίνει και κάποια στιγμή θα τελειώσει και για όσους βρίσκεστε μέσα στο μάτι του κυκλώνα, παρηγορηθείτε με τη σκέψη ότι είμαστε πολλοί και κουβαλάμε όλοι τους ίδιους  καφελαδί φακέλους στην Ευελπίδων. Ας γίνω λίγο πιο συγκεκριμένη:

1. Το ωράριο: η Νο1 μπανανόφλουδα που πατάμε μπαίνοντας για πρώτη φορά με τα καινούργια μας αστραφτερά δικηγορικά ρούχα στο γραφείο του ασκούμενου. Για την συντριπτική θλιβερή πλειοψηφία από την πρώτη κιόλας μέρα γίνεται σαφές ότι το ωράριο θα είναι το λιγότερο 8-10 ώρες, ήτοι ξυπνάς 7, φεύγεις από το σπίτι σου στις 8, είσαι μέσα στο γραφείο (το οποίο μην χαρείς και πολύ δεν θα το βλέπεις συχνά) κατά τις 9 και φεύγεις είτε 4 (για τους ευνοημένους), είτε 5-6 (για τους ντεμί), είτε 7 (για τους κανονικά εργαζόμενους). Για να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Το ωράριο που σου λένε δεν έχει καμία σχέση με αυτό που πραγματικά θα κάνεις. Τελευταία στιγμή θα προκύπτει κάτι, θα πρέπει να μεταφέρεις κάτι, να γράψεις κάτι, και σε κάθε περίπτωση anyway κάτι θα σου φορτώσουν και αποχαιρέτα τον καφέ με φίλους που χάνεις. Μην τα βλέπουμε και όλα μαύρα. Αυτό δεν θα γίνεται και κάθε μέρα. Μόνο 4/5 εργάσιμες μέρες της εβδομάδας. Και αν τυχόν κάνεις κάνα αστείο και φύγεις την ώρα που σου είπαν ότι δικαιούσαι, σε κοιτάνε σαν να τους σκότωσες τη μάνα, αρχίζουν τα «τς,τς,τς τι τεμπέλης/τεμπέλα» και το μεγάλο αφεντικό (θα τον γνωρίσουμε παρακάτω) θα σου πει σε ανύποπτο χρόνο «Άκου να σου πω παιδί μου, εδώ ασκούμε λειτούργημα, δεν είμαστε δημόσια υπηρεσία». Και θα περνάει κάποιος τυχεράκιας φίλος/ συμφοιτητής που έχει σχολάσει κάτω από το γραφείο στις 7 και θα σου στέλνει στο messenger «Έλα ρε, είσαι δουλειά; Άντε κατέβα να αράξουμε κέντρο για καμιά μπύρα» και ένα δάκρυ θα κυλάει στο μαγουλάκι σου μικρό, τρυφερό μου ασκουμενάκι.

2. Το αντικείμενο: Ναι, όλοι μας φανταζόμασταν τη στιγμή που θα παίρναμε στα χέρια μας την πολυπόθητη «δικογραφία» και με την νομική μας μυαλάρα θα σώζαμε την κατάσταση βρίσκοντας τον υπέρ-απίστευτο νομικό ισχυρισμό και την τέλεια νομολογία και όλο το δικαστήριο θα λέει «πολύ έξυπνο αυτό, θα το σκέφτηκε το αφεντικό». Και ξυπνάμε απότομα στην Αθήνα του 2016. Το πρώτο που θα κάνεις θα είναι να ζαλώνεσαι σαν το γαϊδούρι με αυτούς τους απαίσιους χαρτονένιους φακέλους (που δεν κλείνουν καλά με αποτέλεσμα να τους κρατάς σαν το αγέννητο παιδί σου μην τυχόν και ανοίξουν και χυθούν όλα τα έγγραφα) και να ανεβοκατεβαίνεις σκάλες του μετρό και των δικαστηρίων, να ψάχνεις που καταθέτεις για τακτική διαδικασία, που για ειδικές, τι στα κομμάτια είναι προσδιορισμός και που τον κάνεις, ποιος θα σου βάλει την καταραμένη την στρογγυλή σφραγίδα η οποία εν τέλει είναι πεταμένη σε ένα πανάρχαιο τραπέζι και την βάζεις μόνος/ μόνη σου, που να βρεις μέγαρο(=συντομογραφία για το μεγαρόσημο) και αφού  το βρεις αν πρέπει να πάρεις των 2€ ή 3€ κτλ. Έτσι θα περάσουν οι πρώτοι μήνες και αν είσαι τυχερός/τυχερή θα σου δώσουν να γράψεις και κάτι, έτσι επειδή είσαι εσύ. Θα βάλεις τα δυνατά σου να βγει καλό, θα πάρεις τηλέφωνα ή θα στείλεις μηνύματα σε φίλους σου που ξέρουν να σου στείλουν κάνα υπόδειγμα. Μπορεί και να ρίξουν μια ματιά πριν το καταθέσεις, μπορεί λέω δεν παίρνω και όρκο. Αν είναι καλό δεν πρόκειται να το μάθεις ποτέ. Αν είναι χάλια και η υπόθεση χαθεί, ακόμα και αν ήταν χαμένη από χέρι, σου έρχεται ξεφτίλισμα όλο δικό σου και αν το αφεντικό είναι κομματάκι ψυχεδελικός μπορεί να κάνεις και bye-bye. Από ένα σημείο και μετά θα γράφεις πιο συχνά γιατί πρέπει να επιτελείς και κάποιο έργο, τι τσάμπα σε πληρώνουν 200 ολόκληρα ευρώ το μήνα; Και αν κάνεις και καλό κουμάντο βάζεις και στην άκρη, σου λέει τώρα ο άλλος

3. Το μπικικίνι: Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς συνεργάτες. Γι’ αυτό θα είναι ξεκάθαροι μαζί σου από την αρχή. 300€ και καθαρίζεις και τζάμια φεύγοντας. Και αυτό αν σ’αρέσει. Αν όχι πήγαινε αλλού ή κάτσε χωρίς να κάνεις άσκηση, να μην μπορείς να γραφτείς και στο σύλλογο. YOLO. Καλά για αυτούς που πληρώνονται με 500 ή 600€ δεν το συζητώ. Πρέπει να γράφουν αγωγή, να στέλνουν υπόμνημα και να επικοινωνούν και με τον πελάτη πάνω σε πολύχρωμη μπάλα τσίρκου τραγουδώντας την τσιγκολελέτα. Δεν φτάνει που σου έκαναν και τη χάρη και σε πήραν στη δούλεψη τους να μάθεις τη δουλειά, θες και λεφτά; Γιατί, επειδή πληρώνεις 10 €/μέρα σε εισιτήρια τραμ, μετρό, λεωφορείου, κάνα σάντουιτς (δεν θα ψωμολυσάξουμε κιόλας) και ταξί για να πηγαίνεις στα δικαστήρια να παίρνεις έγγραφα και να αφήνεις άλλα; Μήπως είσαι λίγο αχάριστος; Think about it.

4. Τα πέρα-δώθε: Σαν συμπλήρωση των από πάνω αξίζει ένας μικρός λόγος και για την μετακίνησή σου. Το αττικό μετρό θα γίνει το 2^ο σπίτι σου. Θα μπαίνεις μέσα πρωί-πρωί καλοντυμένος/η και μυρωδάτος/η για τα δικαστήρια και θα κολλάει πάνω σου κάθε βρώμικος, λιγδωμένος μεσήλικας ή υπερήλικας που μυρίζει χειρότερα από το στόμα  εκείνης της θείας σου από το χωριό. Θα σε κοιτάει και παρεξηγησιάρικα γιατί του πιάνεις τον χώρο με αυτά που κουβαλάς και έχεις και τουπέ και σε κανένα απότομο φρενάρισμα στάσης θα πέσει και όλος πάνω σου χωρίς φυσικά να πει συγνώμη, μη σου πω μπορεί και να σε βρίσει. Βγαίνοντας έξω θα θες απεγνωσμένα να τριφτείς παντού με betadine αλλά η γραμματεία κλείνει στη 1 δεν προλαβαίνεις. Στον γυρισμό για το σπίτι θα ακούσεις το ρεμίξ του «μια μικρή βοήθεια παρακαλώ» σε διάφορους ρυθμούς και διαλέκτους και αν είσαι τυχερός σαν και μένα ο εκάστοτε κατατρεγμένος θα έρχεται μπροστά στη  μούρη σου, θα σε καρφώνει με το βλέμμα του τύπου «έχω τη δύναμη να σε υπνωτίσω» και θα επιμένει «εσείς δεν έχετε, ναι σε σας μιλάω μην κάνετε πως δεν ακούτε, μα σας παρακαλώ, χίλια χρόνια να ζήσετε, και κάτι λίγο με βοηθάει». Στο τέλος της ημέρα καταλήγεις σπίτι σου ποδοπατημένος, θεονήστικος με μια ελαφριά ψιλοπανούκλα, μπαίνεις στο μπάνιο και τρίβεσαι μέχρι να βγάλεις την πέτσα σου και πέφτεις στο κρεβάτι με αυτό το ανάμεικτο συναίσθημα λύπης και σιχαμάρας.

5. Ο συγκρατούμενος: Ας πούμε λίγα και για τους άλλους. Ξέρεις ποιους άλλους; Εκείνα τα δύσμοιρα τους συνασκούμενούς σου. Στα μεγάλα γραφεία, τα ωραία, τα κολωνακιώτικα ή στις εταιρίες, συνήθως θα είστε δύο οι Βέγγοι που θα τρέχετε και μακάρι να είστε δύο, να ‘χετε κάποιον να σας καταλαβαίνει, να σας βοηθήσει να ενταχθείτε τον πρώτο καιρό και κάποιον να σας αφήνει μεγαρόσημα όταν τα δικά σας θα χουν τελειώσει. Η πλειοψηφία είναι συνεννοήσιμοι και βοηθητικοί. Υπάρχει βέβαια και ένα μικρό, ταλαίπωρο ποσοστό που έχει να κάνει με συνασκούμενο που δεν ξέρει κατά που πέφτουν τα δικαστήρια, που δεν έχει ιδέα και το χειρότερο είναι πως νομίζει ότι έχει. Και πρέπει να εξηγείς, να ξαναεξηγείς και στο τέλος κάνεις εσύ τη δουλειά για να χεις το κεφάλι σου ήσυχο ή γιατί πολύ απλά δεν έχεις άλλη επιλογή. Και ο φιλαράκος μας σχολάει στην ώρα του ενώ εσύ κάθεσαι παραπάνω για να διορθώσεις τις ατσαλιές που άφησε. 

6. Τα γρανάζια: Βγαίνοντας από το γραφείο συναντάς και αυτή την άχρωμη, άοσμη φυλή των διοικητικών υπαλλήλων. Τις πρώτες σου μέρες που δεν ξέρεις τι είναι που και τα επεξεργάζεσαι όλα σαν νεογέννητο, ο άχρωμος υπάλληλος είναι αυτός που με υποτιμητικό ύφος θα απαντήσει στην ερώτησή σου αφού πρώτα σε δυσκολέψει, δίνοντας σου μια απάντηση που κρύβει μέσα άλλες 10 ερωτήσεις. Και αν ξαναρωτήσεις θα σε κοιτάξει με το βλέμμα «αφού είσαι καθυστερημένο αγόρι/κορίτσι μου τι την θες τη νομική;» ενώ αυτός είναι ο κάθε τελευταίος αποτυχημένος πενηντάρης/αρα που το μόνο που κάνει στη ζωή του είναι να παίρνει χαρτιά από σένα και συναδέλφους σου δικηγόρους, να τα ενώνει με συρραπτικό και να γράφει 2 λέξεις. Αυτό ακριβώς το κόμπλεξ θα στο βγάλει όταν τις πρώτες μέρες θα του δείξεις τον καλό σου εαυτό, θα πας με το χαμόγελο και όλο ευγένεια να ρωτήσεις. Δεν θέλει ευγένεια εκεί. Ύφος θέλει, να τους θυμίζεις τη  επαγγελματική διαφορά σας γιατί , ειλικρινά σου γράφω, αυτοί την ξεχνούν πολύ τακτικά.

7. Who’s the boss: Έφτασε η ώρα να γνωρίσουμε τα αφεντικά σου. Συνήθως δεν θα είναι μόνο ένα, ακόμα και αν στην πραγματικότητα ένα κάνει κουμάντο. Θα μπεις και θα γνωρίσεις το μεγάλο αφεντικό, ας τον ονομάσουμε εμείς   κ. Ξ , που είναι ο μεγαλοδικηγόρος. Αυτός θα σε περάσει από συνέντευξη και θα σε πάρει στη γραφειάρα του. Από δω και στο εξής σε ελάχιστη επαφή θα έρχεσαι μαζί του γιατί θα σε καταστήσει ιπποκόμο στους 3-4 δικηγόρους που στελεχώνει στο  βασίλειο-3άρι στην Πατησίων. Συνήθως είναι τύπος κουλτουριάρης, με 5 μεταπτυχιακά και 3 διδακτορικά, μπορεί να είναι  και αναπληρωτής καθηγητής ή επίκουρος ή λέκτορας ή να χει γράψει 3-4 νομικά συγγράμματα ή να είναι μέρος σε μεγάλες εργοδοτικές οργανώσεις. Δύο είναι οι κατηγορίες του μεγάλου αφεντικού: πρώτον, αυτός που είναι «γάτα», που φτιάχτηκε μόνος του και μαγκιά του και ξέρει καλά τη δουλειά. Σε αυτή την περίπτωση όσο περίεργος (ακόμα καλύτερα ταιριάζει η λέξη που λέμε για τα θαλασσινά) και αν είναι , τουλάχιστον θα πάρεις πράγματι πείρα. Θα καταλαβαίνει την πορεία των εξελίξεων, διαδραματίζοντας ρόλο εποπτικό αλλά και επιβοηθητικό. Δεύτερον, αυτός που είναι άσχετος από δικηγορία, έχει τελειώσει μια νομική στο Γουαδαλκιβίρ, οικονόμησε το γραφείο από τον πατέρα, που το ‘χε ο πατέρας του και αυτουνού ο πατέρας κτλ. Αυτός θα σου γίνει όπως λένε και οι φίλοι μας οι Άγγλοι a pain in the ass. Δεν θα καταλαβαίνει Χριστό από αυτά που γίνονται, θα σε βλέπει σαν μια άχρηστη επένδυση χρήματος και επειδή έχει και μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του θα παρεμβαίνει και θα επιβάλει την άποψή του η οποία συνήθως είναι και η λάθος. Αυτός θα ασκεί πίεση, όχι σε σένα βέβαια γιατί παραείσαι ασήμαντος γι’ αυτόν, αλλά στον δικηγόρο σου, αυτόν που έχεις αναλάβει να εξ-υπηρετείς και αυτός με τη σειρά του θα ξεσπάει επάνω σου στην πρώτη βλακεία που θα κάνεις (γιατί μεταξύ μας στις αρχές όλοι κάνουμε).

8. Who’s the lawyer: Η πόρτα του ιλουστρασιόν γραφείου του μεγάλου αφεντικού κλείνει τώρα να τον αφήσουμε τον άνθρωπο γιατί ξεθεώνεται στη δουλεία, τα μεσημέρια ειδικά που κοιμάται κρυφά στον καναπέ. Τώρα είμαστε με τους δικηγόρους. Αυτούς που φέρνουν τα λεφτά. Τους μαχόμενους. Οι περισσότεροι είναι απότομοι, απαιτητικοί αλλά κατά βάθος καλοί. Εδώ που τα λέμε και συ αν είχες στο μυαλό σου 5 δικασίμους, τις προθεσμίες κατάθεσης που τρέχουν, αυτά που πρέπει να γράψεις μέσα στο χρόνο αυτό και την επικοινωνία με τους αγχωμένους πελάτες, ίσως να μην ήσουν τόσο ανεκτικός σε μια ερώτηση ασκούμενου που είναι απολύτως λογικό να την κάνει γιατί τώρα μαθαίνει, αλλά λόγο του καθημερινού επιπέδου δυσκολίας φαίνεται γελοίο. Κάνεις σαν ασκούμενος αυτό που μπορείς, χρησιμοποιείς τα πόδια σου για να τους εξυπηρετήσεις καθώς αυτοί χρησιμοποιούν το μυαλό τους. Αλλά καλό θα ήταν να δίνονται και κάποιες κατευθυντήριες ρε παιδιά. Ναι καταλαβαίνουμε ότι είστε πιεσμένοι, ότι τρέχετε, αλλά κι εμείς να σας βοηθήσουμε θέλουμε. Εξηγείστε μας τη μια φορά, να τα κάνουμε άμεσα και σωστά όλες τις επόμενες. Ισχύει ότι και μόνος σου μπορείς να μάθεις αλλά πολύ πιο αργά και πολύ πιο σφαλερά.

Εντάξει, ακούγονται άσχημα όλα αυτά, η αλήθεια βέβαια είναι ότι όντως είναι άσχημα. Μέσα όμως στην ασχήμια αυτού του δολερού, δικηγορικού κόσμου υπάρχει ένα όμορφο, προσωπικό για τον καθένα μας κομμάτι αλήθειας, αυτό που είχαμε ονειρευτεί όταν πήραμε την απόφαση να ασχοληθούμε. Η βοήθεια στον κόσμο. Μπορεί όχι ολόκληρο αλλά έστω τον μικρόκοσμό μας. Κάθε μικρή σου κίνηση, διαδικαστική, κουραστική και βαρετή , κάθε πράγμα που μαθαίνεις συμπληρώνει ένα κομμάτι για να αποδοθεί το δίκαιο, για να γλιτώσει κάποιος τη φυλακή, τα χρέη, την κατάσχεση, τη δυστυχία. Μπορεί ακόμα να μην το βλέπεις, αλλά να το ξέρεις, ο μηχανισμός μπορεί να γίνει καλύτερος χάρη στη συμβολή σου ακόμα και αν νιώθεις μικρός και ασήμαντος. Άλλωστε μην ξεχνάς, τον τιτανικό τον έφτιαξαν επαγγελματίες ενώ την κιβωτό ερασιτέχνες. 

Νίκη Μαριόλη

Ασκούμενη δικηγόρος Αθηνών

ΠΟΙΟΣ ΕΙΠΕ ΟΤΙ Ο ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΩΝ;

Η διετία που ακολούθησε την εκλογή του δ.σ. της ΕΑΝΔΑ τον Νοέμβριο του 2014 όφειλε να είναι και εντέλει ήταν πολύ παραγωγική για την Ένωσή μας, τόσο σε επιστημονικές όσο και σε κοινωνικές δράσεις, πράγμα που καταδεικνύει το σπουδαίο ρόλο που διαδραματίζει ο δικηγόρος εντός της ελληνικής κοινωνίας. Παράλληλα, ο κλάδος μας ήρθε αντιμέτωπος με την λαίλαπα του νέου ασφαλιστικού νόμου, ο οποίος έχει ήδη προκαλέσει κύματα φυγής από το επάγγελμα,.

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι συνθήκες που επικρατούν εντός του επαγγέλματός μας είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές και το επίπεδο των εξειδικευμένων γνώσεων που καλείται να διαθέτει ένας νέος δικηγόρος προκειμένου να είναι αποτελεσματικός/αποδοτικός στην εργασία του είναι ιδιαίτερα υψηλό. Ταυτόχρονα, η δυσμενής οικονομική συγκυρία των 6 τελευταίων ετών καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη, εάν όχι απαγορευτική, τη συμμετοχή ενός νέου δικηγόρου σε επ’ αμοιβή σεμιναριακού τύπου μαθήματα, πράγμα που αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την απόκτηση των αναγκαίων επαγγελματικών εφοδίων.

Από την άλλη πλευρά, οι ασκούμενοι δικηγόροι από τον Οκτώβριο του 2015 και εφεξής καλούνται να αποκτήσουν την άδεια του δικηγόρου με εξετάσεις σε Πανελλήνιο επίπεδο με την προσθήκη 2 μαθημάτων (Διοικητικό Δίκαιο/Διοικητική Δικονομία και Κώδικας Δικηγόρων/Κώδικας Δεοντολογίας). Αυτό σημαίνει ότι οι εκκολαπτόμενοι δικηγόροι είναι πλέον υποχρεωμένοι να προετοιμάζονται πληρέστερα για την ανωτέρω εξέταση, παρότι ο βαθμός δυσκολίας των υπό εξέταση θεμάτων δε φαίνεται να αλλάζει.   

Στις ανωτέρω 2 προκλήσεις το δ.σ. της ΕΑΝΔΑ απάντησε με τη διεξαγωγή σεμιναρίων α) σε εξειδικευμένα νομικά αντικείμενα και β) για την απόκτηση της άδειας του δικηγόρου. Τις ανωτέρω δύο πρωτοβουλίες είχα τη χαρά και την τιμή να τις εισηγηθώ προσωπικά και ομόφωνα το δ.σ. τις έκανε πράξη. Επιπρόσθετα, η επιτυχία των ανωτέρω εκδηλώσεων με ενθάρρυνε και πρότεινα στο δ.σ. της Ένωσης, το οποίο και συμφώνησε, τη διεξαγωγή εκδήλωσης με θέμα τις αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Με την ίδια επιτυχία στέφθηκε και η εν λόγω εκδήλωση, όπου το ιδιαίτερα αυξημένο ενδιαφέρον συμμετοχής σε αυτή οδήγησε σε κάλυψη της εν λόγω εκδήλωσης μέσω live-streaming.

Ο δικηγόρος ως αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας μας δεν θα μπορούσε να μείνει απαθής μπροστά στο δράμα των προσφύγων καθώς επίσης στις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες κατηγορίες συνανθρώπων μας. Για αυτούς τους λόγους εισηγήθηκα και το δ.σ. της ΕΑΝΔΑ ενέκρινε τη συλλογή και διανομή ειδών πρώτης ανάγκης για τους πρόσφυγες. Επιπλέον, ο καλοκαιρινός μας χορός του 2015 είχε φιλανθρωπικό χαρακτήρα και ένα σημαντικό μέρος των εσόδων διατέθηκε στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα.         

Το «αντιασφαλιστικό» - «αντιδικηγορικό» νομοθέτημα οδήγησε τους δικηγόρους σε σκληρές κινητοποιήσεις. Αυτό άλλωστε ήταν φυσικό αφού πλέον το 70% των εσόδων ενός συναδέλφου καλύπτουν τις φορολογικές και ασφαλιστικές του υποχρεώσεις. Η συμμετοχή των νέων δικηγόρων στις ιστορικές αυτές διαδηλώσεις ήταν ιδιαίτερα μαζική. Συνακόλουθα, το δ.σ. της ΕΑΝΔΑ υιοθέτησε πρότασή μου για τη δημιουργία πανό, συνεπώς η νέα γενιά των δικηγόρων συσπειρώθηκε και εκφράστηκε κυρίως μέσα από τις τάξεις της Ένωσής μας.

Η υλοποίηση όλων αυτών των εκδηλώσεων που αποτελούν πλέον ΘΕΣΜΟΥΣ της Ένωσής μας, σηματοδοτούν ότι η ανάγκη των νέων συναδέλφων για αδιάκοπη, πλήρη και δωρεάν παρεχόμενη επιστημονική κατάρτιση γίνεται πράξη. Ακόμα, η ανάδειξη και προώθηση ευαίσθητων κοινωνικά ζητημάτων υποδηλώνει ότι ο δικηγόρος συμπάσχει με συνανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Επίσης, η συμμετοχή και η πρωτοπορία σε αγωνιστικές δράσεις καταδεικνύει ότι ο δικηγόρος παλεύει και διεκδικεί για το δίκαιο των αιτημάτων του. Κύρια μέλημα μου λοιπόν εντός του δ.σ. της ΕΑΝΔΑ είναι ο συνδικαλισμός να τίθεται στην υπηρεσία του συνόλου και όχι των συσχετισμών ιδιαίτερα μάλιστα όταν εκπροσωπούμενοι και εκπρόσωποι βιώνουν τις ίδιες ανάγκες και αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις.  

           

Του Κωνσταντίνου Καρέτσου

Δικηγόρου παρ’ Εφέταις

απερχόμενου Αντιπροέδρου δ.σ. ΕΑΝΔΑ

To νομικό πλαίσιο της άμβλωσης στην Πολωνία

Η άμβλωση, ως διαδικασία τεχνητής διακοπής της κύησης, αποτελεί ένα άκρως αμφιλεγόμενο ζήτημα που εξακολουθεί να διχάζει την Ευρώπη του 21^ου αιώνα. Ο προβληματισμός, τόσο από ηθική όσο και από νομική σκοπιά, έγκειται στο κατά πόσο το έμβρυο χαρακτηρίζεται ως άνθρωπος και ως εκ τούτου η άμβλωση ανθρωποκτονία. Στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ το πρόβλημα έχει, νομικά, διευθετηθεί με τη νομιμοποίηση της άμβλωσης, ώστε αυτή να αποτελεί πλέον κεκτημένο δικαίωμα των γυναικών. Ωστόσο, υπάρχουν χώρες όπου η διακοπή της κύησης απαγορεύεται και κατ’ εξαίρεση μόνο επιτρέπεται. Στις χώρες αυτές συγκαταλέγεται η Πολωνία, η νομοθεσία της οποίας είναι από τις αυστηρότερες στην ΕΕ.

Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο στηρίζεται στον πολωνικό νόμο του 1993 “Act of 7 January 1993 on Family planning, Protection of human fetuses and The conditions under which pregnancy termination is permissible”,[1] επιτρέπει, σύμφωνα με το Άρθρο 4α, την άμβλωση σε τρεις μόνο περιπτώσεις: όταν συντρέχει κίνδυνος για τη ζωή ή την υγεία της μητέρας, όταν ο προγεννητικός έλεγχος δείχνει μη αναστρέψιμο παθολογικό πρόβλημα στο έμβρυο έως την 24^η εβδομάδα της κυήσεως, και όταν η κύηση είναι αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομιξίας έως την 12^η εβδομάδα της κυήσεως. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται γραπτή συναίνεση της μητέρας ακόμα και αν είναι ανίκανη προς δικαιοπραξία, εκτός αν η πνευματική της κατάσταση καθιστά αδύνατη τη συγκατάθεσή της, οπότε χρειάζεται συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη. Αν η μητέρα είναι ανήλικη άνω των 13 ετών απαιτείται και πάλι γραπτή συναίνεση της ιδίας, ενώ αν είναι κάτω των 13 ετών χρειάζεται γραπτή συναίνεση των κηδεμόνων. Επιπλέον για τις δύο πρώτες περιπτώσεις, η διακοπή της κύησης προϋποθέτει τη συναίνεση γιατρού, διαφορετικού από εκείνου που θα διεξαγάγει την επέμβαση, εκτός αν ο κίνδυνος για τη ζωή της μητέρας είναι άμεσος, ενώ η τρίτη περίπτωση θα πρέπει να εξακριβωθεί από τις εισαγγελικές αρχές. Η παραβίαση της διάταξης του παραπάνω άρθρου συνιστά ποινικό αδίκημα σύμφωνα με το άρθρο 152 παρ. 1 του πολωνικού ΠΚ και επιφέρει κυρώσεις μόνο σε βάρος των γιατρών, οι οποίοι τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης έως δύο έτη, ενώ οι γυναίκες δεν διώκονται ποινικά.

Προσφάτως, κατατέθηκε στην πολωνική Βουλή νομοσχέδιο, το οποίο προβλέπει την πλήρη απαγόρευση της άμβλωσης με μόνη εξαίρεση την περίπτωση που συντρέχει σοβαρός και άμεσος κίνδυνος για τη ζωή της μητέρας. Η μη συμμόρφωση θα έχει ως συνέπεια την επιβολή ποινής φυλάκισης έως 5 έτη τόσο για τους γιατρούς και άλλα πρόσωπα που θα συμμετέχουν στην άμβλωση όσο και για τις ίδιες τις ασθενείς, ενώ δίνεται η δυνατότητα στο δικαστή να μην επιβάλλει ποινικές κυρώσεις στις γυναίκες που υποβλήθηκαν παράνομα στην επέμβαση. Η διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου στην τελευταία περίπτωση δημιουργεί σοβαρή ανασφάλεια δικαίου όσον αφορά την πιθανή ποινική μεταχείριση των γυναικών. Παράλληλα, το Ίδρυμα Ελσίνκι για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην Πολωνία (ΙΕΔΑ) με ανακοίνωσή του,[2] τόνισε ότι η ολική απαγόρευση της άμβλωσης αποτελεί μία απαράδεκτη παρέμβαση στην ιδιωτική ζωή των γυναικών, αφαιρεί το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και εκθέτει τις γυναίκες σε σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, δεδομένου ότι ο νόμος αυτός επιχειρεί να ελέγξει τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών. Μετά την έντονη αντίδραση ΜΚΟ, τις μαζικές διαδηλώσεις στο εσωτερικό της Πολωνίας αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και την πίεση της κοινής γνώμης, η συντηρητική κυβέρνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) της Πολωνίας απέσυρε το επίμαχο νομοσχέδιο, ενώ το θέμα αναμένεται να έλθει προς συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η Πολωνία έχει καταδικαστεί, ήδη, τρεις φορές από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του δικαιώματος στην άμβλωση στις περιπτώσεις όπου κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται. Στην υπόθεση Tysiac κατά Πολωνίας[3] (προσφυγή υπ’ αριθμόν 5410/03), η προσφεύγουσα είχε, σύμφωνα με το άρθρο 4α περ. 1.1 του πολωνικού νόμου, δικαίωμα διακοπής της κύησης στη βάση ότι υπήρχε σοβαρός κίνδυνος για την υγεία της. Ωστόσο, το αίτημά της να της παρασχεθεί η δυνατότητα άμβλωσης απορρίφθηκε από τους αρμόδιους γιατρούς με αποτέλεσμα σημαντική βλάβη της υγείας της. Καθώς τα πολωνικά δικαστήρια έκριναν ότι δεν υπήρχε αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της απορριφθείσας αίτησης και της επιδείνωσης της υγείας της και εφόσον είχαν εξαντληθεί τα εσωτερικά ένδικα μέσα, η ενάγουσα προσέφυγε στο ΕΔΔΑ επικαλούμενη τα άρθρα 3 (απαγόρευση των βασανιστηρίων), 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) και 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι στο βαθμό που το πολωνικό δίκαιο αναγνωρίζει σε συγκεκριμένες περιπτώσεις το δικαίωμα στην άμβλωση, αυτό εμπίπτει στο πεδίο προστασίας του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ, καθώς η νομοθεσία σχετικά με την άμβλωση αγγίζει τη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής της εγκύου, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με το έμβρυο. Περαιτέρω, το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 καθώς έκρινε ότι οι πολωνική κυβέρνηση απέτυχε να εκπληρώσει τις θετικές υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτό για την διασφάλιση ενός αποτελεσματικού και αξιόπιστου μηχανισμού ελέγχου των προϋποθέσεων διακοπής της κύησης και την πρόβλεψη σαφών νομοθετικών διαδικασιών για τις περιπτώσεις εκείνες που υπάρχει διαφωνία μεταξύ των αρμοδίων αρχών και της εγκύου για την σκοπιμότητα της άμβλωσης, ενώ δεν διαπίστωσε παραβίαση των άρθρων 3, 13 και 14. Παρόμοια είναι η υπόθεση R.R. κατά Πολωνίας[4] (προσφυγή υπ’ αριθμόν 27617/04), στην οποία η προσφεύγουσα είχε, κατά το άρθρο 4α περ. 1.2 του πολωνικού νόμου, δικαίωμα διακοπής της κύησης λόγω μη αναστρέψιμου παθολογικού προβλήματος του εμβρύου. Το γενετικό πρόβλημα, παρά τις υποψίες της μητέρας, δεν διαγνώστηκε διότι οι γιατροί αρνήθηκαν σκοπίμως τη διεξαγωγή του προγεννητικού ελέγχου έως την 24^η εβδομάδα της κυήσεως, χρονικό περιθώριο εντός του οποίου επιτρέπεται η άμβλωση. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 στη βάση ότι το δικαίωμα επαρκούς ενημέρωσης σε θέματα που αφορούν την υγεία και το οποίο επηρεάζει καθοριστικά το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 8. Παράλληλα, έκρινε ότι παραβιάστηκε το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ με την αιτιολογία ότι το πολωνικό κράτος απέτυχε να εκπληρώσει τις θετικές υποχρεώσεις που αφορούν στη διασφάλιση της πρόσβασης στην πληροφόρηση για την υγεία της μητέρας και του εμβρύου κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η προσφεύγουσα να βίωσε τρομερή αγωνία αναλογιζόμενη την υγεία του εμβρύου και την προοπτική ανατροφής ενός παιδιού με γενετική πάθηση. Σημαντική πτυχή της απόφασης αυτής είναι η κρίση του ΕΔΔΑ όσον αφορά το δικαίωμα των γιατρών να αρνηθούν την παροχή υπηρεσιών για λόγους συνείδησης, το οποίο σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να παραβιάζει την πρόσβαση στις υγειονομικές υπηρεσίες που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία. Στην πλέον πρόσφατη απόφασή του, P. and S. Κατά Πολωνίας[5] (προσφυγή υπ’ αριθμόν 57375/08), το ΕΔΔΑ κατέστησε σαφές ότι στις περιπτώσεις που η άμβλωση είναι νόμιμη θα πρέπει να εξασφαλίζεται και η πρόσβαση σ’ αυτή. Τα πραγματικά περιστατικά αφορούσαν την ανήλικη P., η οποία είχε δικαίωμα διακοπής της κύησης που ήταν αποτέλεσμα βιασμού σύμφωνα με το άρθρο 4α περ. 1.3 του πολωνικού νόμου. Οι αρμόδιοι γιατροί αρνήθηκαν, παρά τη σχετική πιστοποίηση από τις εισαγγελικές αρχές, να προβούν στην επέμβαση προβάλλοντας ηθικές αντιρρήσεις. Οι κρατικές πολωνικές αρχές αφαίρεσαν την κηδεμονία από την μητέρα με την αιτιολογία ότι πίεζε την ανήλικη να υποβληθεί σε άμβλωση με αποτέλεσμα η P. να εισαχθεί σε αναμορφωτήριο. Μετά από παρέμβαση του Υπουργείου Υγείας χορηγήθηκε στην ανήλικη νόμιμη άδεια διακοπής της κύησης, η επέμβαση όμως διεξήχθη κρυφά χωρίς η ασθενής να λάβει την απαιτούμενη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση των άρθρων 3 και 8 της ΕΣΔΑ με αιτιολογία συναφή με εκείνη των δύο προηγούμενων δικαστικών αποφάσεων, καθώς και παραβίαση του άρθρου 5 (το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια) λόγω του εγκλεισμού της ανήλικης στο αναμορφωτήριο, ενώ επανέλαβε την κρίση ότι τα κράτη είναι υποχρεωμένα να οργανώσουν το σύστημα υγείας κατά τέτοιο τρόπο ώστε η άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας συνείδησης των γιατρών να μην παραβιάζει το δικαίωμα πρόσβασης των ασθενών σε νόμιμες ιατρικές διαδικασίες. Αξιοσημείωτο είναι ότι και στις τρεις αποφάσεις το ΕΔΔΑ απέφυγε να δώσει απάντηση στο δύσκολο και ευαίσθητο ζήτημα, αν και σε ποιο βαθμό κατοχυρώνεται από την ΕΣΔΑ το δικαίωμα στην άμβλωση.

Το δικαστικό προηγούμενο καταδεικνύει ότι η ισχύουσα νομοθεσία της Πολωνίας για την άμβλωση είναι στην εφαρμογή της αυστηρότερη απ’ ότι προβλέπεται, δεδομένου ότι δεν γίνονται σεβαστές ούτε οι εξαιρέσεις. Είναι επιτακτική ανάγκη η πολωνική κυβέρνηση να εγγυηθεί την ουσιαστική εφαρμογή του νόμου ώστε, σε κάθε περίπτωση, το σύστημα υγείας να δίνει προτεραιότητα στο συμφέρον της ασθενούς.

Έλενα Νταή

Τελειόφοιτη Νομικής Αθηνών

---

[1] http://www.federa.org.pl/reproductive-rights-and-health/abortion-law

[2] http://www.hfhr.pl/en/foundation-critical-on-draft-of-anti-abortion-law/

[3] http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-79812#{%22itemid%22:[%22001-79812%22]}

[4] http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-104911#{%22itemid%22:[%22001-104911%22]}

[5] http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-114098#{%22itemid%22:[%22001-114098%22]}

Πλειστηριάζεται η Δημοκρατία στα δικαστήρια

Δικαστήρια Θεσσαλονίκης, 5 Οκτωβρίου 2016

Σωτήριον έτος 2016, από τα πολλά τελευταίως έτη που κάποιος μας σώζει από την καταστροφή μας. Μήνας Οκτώβρης, πρώτη Τετάρτη του μήνα. Η δικαστική χρονιά δειλά δειλά ξεκινά και ξεκινούν και οι πολυσυζητημένοι πλειστηριασμοί.

Κάπου στα Ειρηνοδικεία, κυρίως δε στο Ειρηνοδικείο Θεσσαλονίκης παίζεται ένα τραγικό έργο. Δυνάμεις των ΥΑΤ και ΥΜΕΤ (πρώην ΜΑΤ) βρίσκονται εντός και εκτός του κτιρίου.  Έχουν αποκλείσει τόσο τις εξωτερικές εισόδους του κτιρίου, όπου στεγάζεται το Ειρηνοδικείο, όσο και τις αίθουσές του.

Ο λόγος είναι προφανής και εντοπίζεται στο ότι η ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, όσο και του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη καθώς και η ίδια η κυβέρνηση εφαρμόζουν το ρητό “pacem para bellum”. Είναι τόσο αποφασισμένοι να τελειώνουν οι τράπεζες με τους πλειστηριασμούς για τα μη ενήμερα δάνεια (τα οποία τόσο απλόχερα μοίρασαν) που δεν διστάζει να καταστρατηγήσει το Σύνταγμα, τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αλλά και τις βασικές αρχές ελέγχου της μιας δημοκρατικής και ευνομούμενης πολιτείας στο δικαστικό έργο.  Ετοιμάζεται δηλαδή για πόλεμο. Μόνο που από υπερβάλλοντα ζήλο, πριν την κήρυξη πολέμου προβαίνει η ίδια στην επίθεση.

Έτσι, λοιπόν, κλείνει προκαταβολικά τις εισόδους του Δικαστικού Μεγάρου εμποδίζοντας την είσοδο στον οποιοδήποτε πολίτη, ο οποίος δεν είναι παράγοντας της δίκης. Το ανωτέρω τονίζεται ιδιαιτέρως για να γίνει κατανοητό ότι δεν υπήρξε κατά την στιγμή της απαγόρευσης καμία ανάρμοστη συμπεριφορά αντίθετη προς την τάξη. Τα γεγονότα τελικά που ακολούθησαν έγιναν εν πολλοίς γνωστά.

Τι σημαίνουν όμως οι ανωτέρω ενέργειες για την λειτουργία μιας δημοκρατικής και ευνομούμενης πολιτείας όπως αναφέρθηκε ανωτέρω;

Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας στο άρθρο 113 παρ. 1 αναφέρει ότι οι συνεδριάσεις όλων των πολιτικών δικαστηρίων γίνονται δημόσια. Το ίδιο αναφέρει και ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας στο άρθρο 329 αλλά και ο Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας στο άρθρο 37. Τέλος, η αρχή της δημοσιότητας υπαγορεύεται και από την Ε.Σ.Δ.Α. στο άρθρο 6, παρ. 1.. Αξίζει δε να αναφερθεί ότι βάσει των άρθρων 559 παρ. 7 και 560 παρ. 4 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας δικαστική απόφαση που εκδόθηκε κατά παράβαση της Αρχής της Δημοσιότητας, υπόκειται σε Έφεση και Αναίρεση.

Νόμοι, οι νόμοι καταστρατηγούνται ε; Τι συμβαίνει όμως όταν καταστρατηγείται το Σύνταγμα; Πως λέγεται αυτό; Τι σημαίνει για το «κοινωνικό συμβόλαιο»;

Κατά το Σύνταγμα της Ελλάδος στο άρθρο 93 παρ. 2 ορίζεται η Αρχή της Δημοσιότητας ως μια από τις τρεις κατοχυρωμένες αρχές λειτουργίας των Δικαστηρίων. Το παραπάνω αποτελεί έκφραση της Λαϊκής Κυριαρχίας, καθώς και αυτός που κρίνει κρίνεται και ελέγχεται, γι’ αυτό το λόγο αποτελεί και θεμελιώδη δικονομική αρχή. Μια αρχή που επιβάλει την αμεροληψία και την δίκαιη κρίση των δικαστικών λειτουργών κατά την απονομή της δικαιοσύνης.

Σκεφτείτε, λοιπόν, τι σημαίνει για την ίδια την ιδέα του Συντάγματος ο συμβολισμός της εικόνας, μιας εικόνας, όπου ένοπλοι εμποδίζουν την είσοδο στο Δικαστήριο και στην ίδια την διαδικασία.

Ποια είναι η ακριβής ορολογία, όταν καταστρατηγείται το Σύνταγμα δια της βίας; Πότε άλλοτε στο σύντομο παρελθόν στηνόντουσαν έκτακτα στρατοδικεία, απαγορευόταν η δημοσιότητα και η «δικαιοσύνη»;

Προβληματισμοί βάσιμοι αλλά ενδεικτικοί μπροστά στο μέγεθος του προβλήματος, οι οποίοι αν συνδυαστούν με την διαρκή απαξίωση του νομικού συμπαραστάτη, με την εξαθλίωση του μοναδικού εναπομείναντα δημοκρατικού θεσμού στην δικαιοσύνη, του Δικηγόρου, τότε γίνεται αντιληπτό στον πάσα ένα ότι η πορεία προς ένα άλλο πολίτευμα, πάντως όχι αυτό της δημοκρατίας, είναι δεδομένη. Ειδάλλως, πως μπορεί να ονομαστεί ένα πολίτευμα το οποίο δεν διαθέτει δικαιοσύνη; Πως ονομάζεται το πολίτευμα, όπου εκλείπει η λαϊκή κυριαρχία και ο έλεγχος στις πράξεις της δικαστικής, νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας;

Γεράσιμος Γαβριελάτος

Δικηγόρος Κεφαλληνίας

Ευθανασία: δικαίωμα στο θάνατο; νομολογιακές και νομικές εκφάνσεις

Τον τελευταίο καιρό όλο και πληθαίνουν τα δημοσιεύματα που φέρνουν στο φως ιστορίες ανθρώπων που πάσχουν από ανίατες ασθένειες και επιζητούν την ευθανασία, ως μοναδική, κατ’ αυτούς διέξοδο, από το «μαρτύριο» της ασθένειάς τους. Κάθε φορά, που λαμβάνει δημοσιότητα μια τέτοια είδηση, εξετάζεται η νομοθεσία του κράτους προέλευσης του πάσχοντος ατόμου σχετικά με την ευθανασία και παράλληλα ξεκινά μια ζωηρή συζήτηση για το αν πρέπει να νομοθετηθεί η ευθανασία και αν ναι ποιες ασφαλιστικές δικλείδες πρέπει να περιέχονται στο νομοθέτημα, ώστε να μην καταστρατηγηθεί ο σκοπός του νόμου.

Ξεκινώντας λοιπόν, ας δώσουμε έναν ορισμό του τι εστί ευθανασία και ας κοιτάξουμε την προέλευσή της. Ευθανασία, λοιπόν, είναι ο ανώδυνος θάνατος και δημιουργήθηκε ως όρος από τον Άγγλο φιλόσοφο Φράνσις Μπέικον. Ο  συγκεκριμένος φιλόσοφος σε ένα από τα έργα του έγραψε ότι σκοπός της ιατρικής είναι η αποκατάσταση της υγείας και η καταπράυνση των πόνων, όχι μόνο όταν η καταπράυνση αυτή οδηγεί στη θεραπεία, αλλά και  όταν μπορεί να οδηγήσει σε ένα εύκολο και γαλήνιο θάνατο. Έκτοτε, όπως ήταν αναμενόμενο, προκλήθηκαν διαμάχες εξ αφορμής αυτής της θέσης αρχικά με την Εκκλησία και την χριστιανική διδασκαλία, σύμφωνα με την οποία μόνο ο Θεός μπορεί να διαθέσει τη ζωή και το θάνατο και ο πόνος έχει αξία για τη σωτηρία της ψυχής και ως εκ τούτου κανείς δε μπορεί να συντομεύσει τους πόνους.

Τα τελευταία χρόνια οι διαμάχες έχουν οξυνθεί καθώς πολλά κράτη προχωρούν στη νομοθέτηση , έστω και σε εμβρυακό στάδιο, της ευθανασίας και παράλληλα λαμβάνουν δημοσιότητα πολλές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) που αφορούν προσφυγές ανιάτως πασχόντων ανθρώπων κατά των κρατικών αρχών των χωρών τους που δεν τους επιτρέπουν την ευθανασία. ‘Ήδη το ζήτημα της ευθανασίας  έχει απασχολήσει το ΕΔΔΑ από το 2002, όταν στην υπόθεση Πρίτι κατά Ηνωμένου Βασιλείου (Pretty v. The United Kingdom) αποφάσισε ότι η απαγόρευση να επιτραπεί στο σύζυγο της προσφεύγουσας και ανιάτως πάσχουσας από νευρολογική ασθένεια να δώσει τέλος στη ζωή της δεν παραβιάζει το άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου .Στην ίδια απόφαση το Δικαστήριο έκρινε ότι η απαγόρευση παροχής βοήθειας σε ευθανασία από το σύζυγο δεν προσκρούει στο άρθρο 3 (απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση) της ΕΣΔΑ, καθώς ναι μεν θα υποστεί η προσφεύγουσα οδυνηρούς πόνους αλλά χρειάζεται εκ μέρους του κράτους κύρωση νόμου που επιτρέπει την ευθανασία, και επιπλέον συνεχίζει η απόφαση ότι με αυτή δεν παραβιάζονται τα άρθρα 8 (δικαίωμα σεβασμού στην ιδιωτική ζωή), 9 (ελευθερία της συνείδησης) και 14 (απαγόρευση των διακρίσεων).

Στην ίδια, με τα ανωτέρω λεχθέντα, θέση εμμένει το ΕΔΔΑ και το 2011 στην απόφαση Χάας κατά Σουηδίας (Haas v. Switzerland) όπου αναφέρεται η αδυναμία των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης να συμφωνήσουν από κοινού για το δικαίωμα των ανθρώπων να επιλέγουν τον τρόπο τερματισμού της ζωής τους. Επιπλέον, το ΕΔΔΑ προσθέτει ότι παρόλο που έχει αποποινικοποιηθεί μερικώς η υποβοήθηση στην αυτοκτονία σε μερικά κράτη μέλη, η μεγάλη πλειοψηφία των κρατών ρίχνει το βάρος της περισσότερο στην προστασία της ανθρώπινης ζωής παρά στο δικαίωμα τερματισμού της και αφήνει τα ζητήματα ευθανασία στην κρίση των δικαστηρίων και την εκτίμηση των αντικειμενικών κάθε φορά συνθηκών.

Έκτοτε υπήρξαν πολλές αποφάσεις που αφορούσαν προσφυγές πασχόντων που τους είχε απαγορευθεί η ευθανασία από τις κρατικές αρχές των χωρών διαμονής τους μέχρι τον Ιούνιο του 2015 οπότε και υπήρξε μια μεταστροφή του ΕΔΔΑ σε σχετική απόφαση. Πιο συγκεκριμένα στην υπόθεση Λαμπέρτ και άλλοι κατά Γαλλίας (Lampert and Others v. France), το Δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν προσκρούει στο άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή) της ΕΣΔΑ απόφαση Γαλλικού δικαστηρίου, η οποία δικαίωσε ιατρούς ασθενούς ευρισκομένου σε κώμα από οκταετίας, που έπαυσαν την με τεχνητά μέσα σίτιση αυτού οδηγώντας τον στο θάνατο. Η απόφαση αυτή πυροδότησε έντονο διάλογο στη Γαλλία σχετικά με τη νομιμότητα ή μη της ευθανασίας και κατέληξε στην ψήφιση νόμου από το Γαλλικό Κοινοβούλιο στα τέλη του Ιανουαρίου 2016. Ο νόμος αυτός, που φιλοδοξεί να άρει τη σύγκρουση συμφερόντων που προκαλεί το ζήτημα, παρέχει το δικαίωμα σε άτομα που πάσχουν από ανίατη ασθένεια να ζητήσουν να παραμείνουν ναρκωμένοι λαμβάνοντας μόνο αναλγητικά φάρμακα μέχρι το θάνατό τους, εφόσον κρίνεται ότι ο θάνατός τους είναι αναπότρεπτος και σύντομος και θα οφείλεται τελικά είτε στην ασθένεια από την οποία πάσχουν και της οποίας η θεραπεία έχει διακοπεί, είτε σε ασιτία.

Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι η Ολλανδία υπήρξε η πρώτη χώρα , κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ήδη από το 2002 νομιμοποίησε την ευθανασία και ανάμεσα στα άλλα και με τη μορφή της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας από γιατρό. Κατόπιν ακολούθησαν το Βέλγιο, του οποίου το Κοινοβούλιο νομιμοποίησε την ευθανασία στα τέλη Σεπτέμβρη του 2002 και το Λουξεμβούργο, που νομιμοποίησε την ευθανασία με νομοσχέδιο που ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιό του το Φεβρουάριο του 2008 για να πάρει την τελική έγκρισή του το Μάρτιο του 2009.

Όσον αφορά, τώρα, την ελληνική έννομη τάξη δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ρυθμίσεις που να αναφέρονται στα δικαιώματα του ανιάτως πάσχοντος και στις αντίστοιχες υποχρεώσεις του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού σχετικά με την ευθανασία. Ως εκ τούτου η εξέταση του θέματος της ευθανασίας γίνεται με βάσει τις συναφείς συνταγματικές διατάξεις, τις διατάξεις της Σύμβασης περί Βιοϊατρικής (Σύμβαση του Οβιέδο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική (1997), η οποία κυρώθηκε στην Ελλάδα με το Ν.2619/1998) και τις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα.

Όσον αφορά στις συνταγματικές διατάξεις, το Σύνταγμα μας κατοχυρώνει στο άρθρο 5§1 το δικαίωμα του ατόμου να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του, δικαίωμα που αποτελεί εξειδίκευση και συγκεκριμενοποίηση της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (άρθρο 2§1 Σ).Μέσω αυτού του δικαιώματος σε συνδυασμό με το άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα, προστατεύονται όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες, με τις οποίες ο άνθρωπος ολοκληρώνεται και εκφράζεται ως προσωπικότητα.

Βέβαια εδώ πολλοί εύλογα θα αναρωτηθούν αν ως έκφραση της προσωπικότητας μπορεί να θεωρηθεί και η άρνηση έναρξης ή συνέχισης της θεραπείας για ανίατη ασθένεια. Στο ερώτημα αυτό απάντηση δίνει η Σύμβαση περί Βιοϊατρικής του Οβιέδο που αναφέρεται ρητώς στη συναίνεση του ασθενούς, την οποία θεωρεί βασική προϋπόθεση που δικαιολογεί κάθε επέμβαση στο πεδίο της υγείας (άρθρα 5 και επόμενα). Μάλιστα στην Αιτιολογική  Έκθεση της Συμβάσεως τονίζεται η σημασία της συναινέσεως του ασθενούς ως εργαλείου, μέσω του οποίου εκφράζεται η ελεύθερη και αυτόνομη βούληση του ατόμου και περιορίζονται οι πατερναλιστικές επεμβάσεις από πλευράς ιατρικών λειτουργών, πάντα βεβαίως υπό την προϋπόθεση ότι η συναίνεση στη θεραπεία ή η αντίστοιχη άρνηση αυτής ια πρέπει να βασίζονται σε πλήρη και ενδελεχή ενημέρωση του ασθενούς για όλες τις πιθανές συνέπειες από πλευράς ιατρικού προσωπικού.

Άλλες γενικές διατάξεις της ίδιας Συμβάσεως αναφέρονται στην προστασία των ατόμων που δεν είναι σε θέση να δώσουν τη συναίνεσή τους για διαφόρους λόγους όπως η ανηλικότητα, η ύπαρξη σε καθεστώς ψυχικής διαταραχής ή σε καθεστώς που εμποδίζει την ελεύθερη διαμόρφωση και έκφραση επιθυμίας είτε λόγω ατυχήματος είτε επειδή βρίσκονται σε κώμα. Στις ανωτέρω περιπτώσεις, όπως αναφέρεται, επεμβάσεις πραγματοποιούνται μόνο εάν έχουν άμεσο όφελος και μετά από άδεια του νόμιμου αντιπροσώπου του ασθενούς ή ειδικής αρχής. Στην ίδια Σύμβαση, τέλος, υπάρχει διάταξη που ορίζει τα σχετικά με τις επιθυμίες που έχει διατυπώσει κάποιος εκ των προτέρων και σε ανύποπτο χρόνο σχετικά με μια επέμβαση, οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν μόνο στην περίπτωση που κατά τη διάρκεια της επέμβασης (ενν. δεν γίνεται λόγος για χειρουργική επέμβαση) δεν είναι σε θέση να εκφράσει τη βούλησή του.

Όσον αφορά τώρα στις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα, πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ως θεσμοθετημένη την ευθανασία με το άρθρο 300ΠΚ που αναφέρεται στην ανθρωποκτονία με συναίνεση ή αλλιώς ανθρωποκτονία από οίκτο. Πολλές φορές  είναι δυνατό να έχουν εφαρμογή οι διατάξεις για την ανθρωποκτονία από συναίνεση σε ορισμένες περιπτώσεις ευθανασίας. Ωστόσο, η ανθρωποκτονία με συναίνεση δεν ταυτίζεται με την ευθανασία, καθώς πρόκειται για επάλληλες έννοιες με κοινές περιπτώσεις αλλά και με περιπτώσεις που αποτελούν ανθρωποκτονίες από οίκτο χωρίς να είναι ευθανασίες και αντίστροφα. Δεν είναι λίγα τα προβλήματα, εξάλλου, που αντιμετωπίζει κανείς κατά την ερμηνεία ως άνω διάταξης , όπως πχ είναι η έννοια της ανίατης ασθένειας , επειδή ο όρος ή αμφισβητείται από τη σύγχρονη ιατρική ή μπορεί να αναφέρεται σε ανίατη μεν ασθένεια (πχ. Διαβήτης) αλλά αντιμετωπίσιμη.

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα ανωτέρω, η θεσμοθέτηση της ευθανασίας είναι ένα δύσκολο και τολμηρό εγχείρημα για την οποιαδήποτε χώρα και δε μπορεί  κανένας νομοθέτης να είναι σίγουρος ότι έχει δημιουργήσει ένα νομοθέτημα με τέτοια αρτιότητα και όλες εκείνες τις ασφαλιστικές δικλείδες που θα χρησιμοποιείται μόνο σε περιπτώσεις απόλυτης αναγκαιότητας. Άλλωστε, καθημερινά πληθαίνουν τα δημοσιεύματα στον ξένο, προς το παρόν, τύπο με ιστορίες ανθρώπων ανιάτως πασχόντων που θέλουν να δώσουν τέλος στο μαρτύριο του πόνου τους, όπως για παράδειγμα η ιστορία της 23χρονης Βρετανίδα που πάσχει από ανίατη ασθένεια από μικρή ηλικία και θέλει πια μη αντέχοντας τους πόνους  και μη ανταπόκρισης στις προσπάθειες των γιατρών για ανακούφιση από τους πόνους να απευθυνθεί σε κλινική ευθανασίας στο εξωτερικό.

Πρόκειται, λοιπόν ενόψει των ανωτέρω για ένα ζήτημα που εγείρει όχι μόνο νομικά ζητήματα αλλά και ηθικά και το μόνο σίγουρο είναι ότι είναι και ηθικά και νομικά ανοικτό και το μέλλον είναι αυτό που θα δείξει την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κινηθούν τα κράτη για τη θεσμοθέτηση ή μη της ευθανασίας.

Πετρούλα Μανδηλαρά

Δικηγόρος Αθηνών